İslam dini, prensip olarak, hem maddi hem de manevi olarak insanlara zarar veren şeyleri yasaklamış, faydalı olanları ise helal kılmıştır. Bu bağlamda, yiyecek ve içeceklerin prensip olarak helal olduğu belirtilirken, bunların küçük bir kısmının yasaklanması genellikle insanların fiziksel ve ruhsal sağlığını korumaya yöneliktir.
Bu hususta Kur’an’da insanlar genel kuralı ifade eden bir şekilde uyarılmaktadır: “Ey insanlar! Yeryüzündeki şeylerin helal ve temiz olanlarından yiyin ve şeytanın adımlarına uymayın…” (Bakara, 2/168), “Ey iman edenler! Eğer Allah’a ibadet ediyorsanız, size verdiğimiz temiz şeylere uymayın.” [ve helal] “Rızıklardan yiyin, için ve Allah’a şükredin.” (Bakara, 2/172), “Sana kendilerine neyin helal kılındığını sorarlar. De ki: Temiz şeyler (tayyibat) size helal kılındı…” (Maide, 5/4). Bu ayetler bize, bir insanın temiz ve şerefli bir varlık olma durumuna göre yiyeceğinin temiz ve nezih olabileceğini bildirmektedir.
Yeryüzünün nimetlerini insanların hizmetine sunan Yüce Allah, yenmesi haram kılınan hayvanlar hakkında şöyle buyurmuştur: “Allah size ölü etini, kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesilmiş olanı haram kıldı…” (Bakara, 2/173). Ayrıca En’am suresinin 145. ayetinde de bunların niteliklerine işaret edilerek aynı şeyler sayılmıştır. Ayrıca Kur’an’da deniz avının helal kılındığı da bildirilmiştir: “Sizin için ve yolcular için bir geçimlik olmak üzere deniz avı ve onu yemek helal kılındı…” (Mâide, 5/96).
Yukarıdaki açıklamaların yanı sıra Kur’an-ı Kerim, Hz. Peygamber (s.a.s.)’in helal ve haramı açıklama/bildirme göreviyle ilgili olarak şu ifadeyi kullanmıştır: “…Peygamber onlara iyiliği emreder, kötülükten sakındırır, onlara iyi şeyleri helal, kötü şeyleri de haram kılar…” (A’raf, 7/157).
Nitekim Hz. Muhammed, yenmesi helal ve haram olan hayvanlar hakkında beyanlarda bulunmuştur. Bir rivayette şöyle buyurulmaktadır: “Resulullah (s.a.s.), azı dişleri bulunan yırtıcı hayvanların ve pençeleriyle avlanan yırtıcı kuşların etini yemeyi yasakladı.” (Müslim, Sayd, 15-16) [1933-1934]; Ebu Davud, Atime, 32 [3803]Peygamber’in bazı hayvanların yenmesini, pis ve iğrenç oldukları gerekçesiyle yasakladığı da bilinmektedir (Ebû Dâvûd, Et’ime, 33). [3808]Deniz ürünleri hakkında Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Deniz suyu temizdir, ölüsü ise helaldir.” (Ebû Dâvûd, Tahâret, 39) [83]).
İslam alimleri, Kur’an ve hadislerde belirtilen kurallar ve ilkeler ışığında hangi hayvan etinin helal veya haram olduğunu belirlemeye çalışmışlardır. Kara ve deniz hayvanlarının tüm türleri -birkaç tanesi hariç- ne Kur’an’da ne de hadislerde ismiyle anılmadığından, bu konuda farklı hükümler ortaya çıkmıştır.
Bu bağlamda, tüm âlimlere göre balık türleri helaldir. Balık dışındaki ürünler Hanefi âlimlerince helal kabul edilmez (Kasani, Bedai’, 5/35). Ancak Maliki, Şafii ve Hanbeli âlimleri, Maide Suresi’nin 96. ayetindeki “deniz avı” ifadesinin kapsamlılığı ve Hz. Peygamber’in “Denizin suyu temizdir, cesedi helaldir” sözünden yola çıkarak deniz ürünlerinin yenmesi konusuna çok geniş bir yaklaşım getirmişlerdir.
Maliki ve Hanbeli âlimlerine göre deniz hayvanları prensip olarak helaldir. Ancak timsah gibi yırtıcı hayvanlar helal değildir (Karafi, ez-Zehira, 4/96). Şafiî mezhebinde ise aslen suda yaşayan ancak karada da yaşayabilen kurbağa, yengeç, kaplumbağa ve su yılanı gibi hayvanlar kötü huylu ve zararlı kabul edildikleri için helal değildir. Midye, kalamar, ıstakoz ve karides gibi diğer deniz ürünleri ise helaldir (Ramlî, Nihayâtü’l-Muhtâc, 8/113,150-152).
Görüldüğü gibi Kur’an ve Sünnet, yenmesi yasak olan hayvanların bir listesini vermemiş, bunun yerine sadece domuz gibi ismiyle haram kılınmış hayvanlar için ilkeler ve ölçüler koymuştur. Bu nedenle haram olduğu konusunda ittifak edilen hayvanlar oldukça sınırlıdır. Ayrıca sağlığa zararlı maddelerin tüketilmemesi gerektiği İslam’ın genel ilkelerinden biri olarak kabul edilmiştir. Bunun dışında yukarıda da değinildiği gibi, hakkında açık bir hüküm bulunmayan ürünlerin hükmü konusunda da alimler ihtilaf etmişlerdir. Aslında bu tür ihtilaflar, konuların daha iyi anlaşılmasına katkı sağladığı gibi, mükellefler açısından da uygulamayı kolaylaştırmaktadır. Yukarıda verilen bilgiler çerçevesinde yengeç, ıstakoz, karides, kalamar ve midye gibi ürünlerin üretimi ve tüketiminin helal olduğu söylenebilir.
Bir yanıt bırakın